
Τα όρια και η τιμωρία
Τούτες τις μέρες συζήτησα πολύ για τα όρια και για τους κανόνες. Η συζήτηση ξεκίνησε με αφορμή τα παιδιά, αλλά αυτό το θέμα θα είναι ανόητο να το απομονώσουμε στα παιδιά αφήνοντας την υπόλοιπη κοινωνία απέξω.. αν δηλαδή βρεθεί ότι τα όρια είναι καταστροφικά για τα παιδιά, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην είναι καταστροφικά και για την υπόλοιπη κοινωνία. Αλλά τι είναι τα όρια;
Υπάρχουν όρια χωρίς να υπονοείται κάποιου είδους τιμωρία γι αυτόν που τα ξεπερνάει; Ναι, δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν όρια χωρίς μια συγκαλυμμένη ή μη τιμωρία να αιωρείται στο background. Η τιμωρία μπορεί να έχει ποικίλες μορφές.. λεκτική βία, φωνές, σωματικό χτύπημα, εξευτελισμός, περιορισμός σε συγκεκριμένο χώρο για χρόνια, ακόμη και θανατική ποινή κοκ. Πως λοιπόν επιδρούν αυτά τα όρια μαζί με την τιμωρία στον άνθρωπο;
Ίσως η επίδρασή τους είναι καταστροφική. Κάποιος επιθυμεί να κάνει κάτι που απαγορεύεται από τα όρια αυτής της κοινωνίας, ή αυτού του σχολείο. Και αμέσως δημιουργείται ο φόβος της τιμωρίας. Αυτό που θέλει να κάνει μπορεί να έχει είτε την ποιότητα της βίας μέσα του, ή την ποιότητα της ολική δράσης. Σε κάθε περίπτωση η προοπτική της τιμωρίας, πάνω από την κεφαλή του τον εμποδίζει να δει την ομορφιά της ολικής δράσης ή την τρέλα, την ματαιότητα της βίαιης δράσης.
Και πόσο ενδιαφέρεται μια κοινωνία ή ένας εκπαιδευτικός για τον άνθρωπο/μαθητή τον οποίο τιμωρεί; Ένα παιδί χτυπάει ένα άλλο και τιμωρείται.. δεν υπάρχει προφανώς καμία συμπόνοια γι αυτό το παιδί.. κάποιος δολοφονεί κάποιον και τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη. Δεν υπάρχει καμία συμπόνοια για αυτό τον άνθρωπο, η κοινωνία τον έχει αποκλείσει. Οπότε η τιμωρία προφανώς δεν έχει αυτή την σπάνια ποιότητα της αγάπης/συμπόνοιας μέσα της και φαίνεται αυτή να είναι η μόνη ποιότητα που μπορεί να μεταμορφώσει τον κόσμο. Οπότε όσο ο κόσμος πορεύεται μέσα από όρια και τιμωρίες θα είναι ένας κόσμος γεμάτος βία, χωρίς ίχνος αγάπης.
Και αν κοιτάξουμε την κοινωνίας μας θα διαπιστώσουμε ακριβώς αυτό.. ότι πρόκειται για μια βίαιη κοινωνία. Η βίαιη κοινωνία, θα χρησιμοποιεί βίαια μέσα που θα την κάνουν ακόμη πιο βίαιη. Αλλά ποια είναι η δική μου ευθύνη; Ποια είναι η εύλογη δράση για μένα; Ίσως είναι δυνατό να πάψω να υποκύπτω ψυχολογικά στις διάφορες τιμωρίες σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, ίσως είναι δυνατό να πάψω να τιμωρώ τους άλλους, να θέτω όρια και κανόνες στις σχέσεις μου.
Φαίνεται τελικά, αν παρατηρήσουμε προσεκτικά, ότι τα όρια και η τιμωρία γεννούν φόβο και καταστρέφουν τη ζωντάνια, τη δημιουργικότητα, την διάθεση της ανακάλυψης. Ενστάσεις θα υπάρξουν πολλές, υπαινικτικά ερωτήματα όπως “τι θα γινόταν αν κάποιος δολοφονούσε το παιδί σου” υπάρχουν πολλά, έτοιμα συμπεράσματα όπως “αν δεν υπάρξουν κανόνες θα υπάρξει το χάος” ή “πρέπει να υπάρχει ένα μέτρο, πρέπει να υπάρχει κάποιο ελάχιστο ορίων” επίσης πολλά, αλλά εδώ η συζήτηση δεν είναι ούτε υποθετική, ούτε προσωπική. Ψάχνουμε να βρούμε μαζί τι είναι αυτό που συμβαίνει, ανεξάρτητα αν αυτό που θα βρούμε δεν είναι βολικό, ευχάριστο. Η κατανόηση αυτού που είναι, κάνει δυνατή την υπέρβασή του.