Το σύστημα και η εκπαίδευση
Υπάρχει κάποιο σύστημα εκπαίδευσης που μπορεί να κάνει το παιδί ελεύθερο, ζωντανό, ευφυές; Προφανώς όχι.
Κάθε σύστημα βασίζεται τουλάχιστον σε μια παγιωμένη μορφή λειτουργίας, ίσως κάποιους κανόνες, πρόγραμμα, συγκεκριμένες δραστηριότητες, όρια.
Το σύστημα εκπαίδευσης λοιπόν (είτε λέγεται Waldorf, Steiner, ή Montessori κλπ), προσπαθεί να αντιμετωπίσει την ζωή του παιδιού αυτή τη στιγμή με κάτι μπαγιάτικο, χτισμένο στο παρελθόν και στρατολογεί δασκάλους για να εφαρμόσουν αυτό το σύστημα. Αυτή η αντιμετώπιση είναι ανεπαρκής και ο δάσκαλος έχει αποτύχει στο πιο σημαντικό έργο του κόσμου.
Άρα ακόμη και αν το περιεχόμενο οποιουδήποτε συστήματος διακηρύττει τις πιο φιλελεύθερες αρχές, το σύστημα αυτό είναι αναπόφευκτα σκλαβωμένο.. στο χρόνο.
Ο δάσκαλος πρέπει να είναι ο ίδιος ευφυής, να αφήσει ελεύθερη την δική του νοημοσύνη, ώστε να ξυπνήσει την νοημοσύνη του παιδιού και μαζί την ελευθερία και τη ζωντάνια του.. που σημαίνει ότι πρέπει να ξεπεράσει κάθε ιδέα που έχει για το πως πρέπει να είναι η εκπαίδευση, κάθε εκπαιδευτικό σύστημα ή τρικ (όπως αυτά της επιβράβευσης και της τιμωρίας). Να παραμερίσει πρόθυμα κάθε ιδέα περί ορίων και τιμωρίας, να απελευθερωθεί από την ιδέα ότι είναι εκείνος η αυθεντία που ο μαθητής θα πρέπει να υπακούει.
Ο δάσκαλος θα πρέπει να έρχεται σε επαφή με λίγα παιδιά, ώστε να υπάρχει αρκετή ενέργεια για να τα παρατηρήσει όλα, να τα κατανοήσει, κάτι που ξυπνά την συμπόνοια, το ενδιαφέρον, την τρυφερότητα. Σε ένα τέτοιο κλίμα ο δάσκαλος θα στρέψει όλη του τη προσοχή σε αυτά, θα επισημάνει πρακτικούς κινδύνους που γνωρίζει, θα δράσει όταν υπάρξει κίνδυνος, αλλά αυτή η δράση δεν θα είναι προϊόν ενός εκ των προτέρων σχεδίου αποφυγής κινδύνων, αλλά θα πηγάζει από την αυθόρμητη προσοχή/ενδιαφέρον για τα παιδιά.
Και τότε ο δάσκαλος θα δει με έκπληξη ότι δεν είναι πια δάσκαλος, αλλά ένα με το παιδί, όντες και οι δύο μαθητές και δάσκαλοι.
Και κάθε άνθρωπος φέρει αυτή την τεράστια ευθύνη, να μην είναι τίποτα, να είναι όλα, να είναι μαθητής και δάσκαλος.